.....................................................................

اعتياد جنسي و راه هاي تشخيص آن

سارا ناصر زاده
پژوهشگر ، روان درمانگر جنسي و مشاور زوجها

----------------------------------------------------------- • اعتياد جنسي و راه هاي تشخيص آن ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ بطور کلي تعريف هاي متفاوتي از اعتياد شده است. مثلا سازمان بهداشت جهاني اعتياد را اينگونه تعريف کرده: "اعتياد عبارت است از رابطه اي بيمارگونه با يک ماده يا فرآيند روان گردان (mood altering) که منجر به تاثيرات مخرب بشود يا زندگي فرد را در معرض تهديد قرار دهد".
اين تعريف کلي اعتياد بود که در مورد اعتياد جنسي بطور خاص مي شود اينطور تعريفش کرد، رفتار جنسي تکرار شونده يا وسواس گونه اي که لزوما در حالت عادي، غير طبيعي نيست (مثلا داشتن رابطه جنسي با همسر) اما فرد کنترلي بر روي تعداد دفعات آن ندارد و همين مسئله باعث نتايج ناخوشايند رابطه اي و بعضا اجتماعي براي فرد مي شود. پيش از سال 1994 تنها اصطلاحي که به کار مي رفت اعتياد جنسي بود . اما بعدا به اين نتيجه رسيدند که براي اينکه بعضي از اين رفتارها به خودي خود مشکل ساز نيستند و تنها وسواس فکري نبست به انجام دادن آن عمل است که آن را ناخوشايند مي کند ، بايد کلمه وسواس را هم در شرح حال فردي که رفتار غيرقابل کنترل جنسي دارد به کار برد. حال بايد ديد که اصلا چرا افراد به اين رفتارها رو مي آورند: - براي برطرف کردن احساس تنهايي و اينکه به گروه خاصي تعلق ندارند. - براي تخليه هيجان. - براي فراموش کردن درد و رنج روحي در کوتاه مدت. در زماني که ناراحتي عميقي به فرد رو مي آورد که چون تحمل افراد در برابر سختي ها متفاوت است. - پناه بردن به فضايي که از دست واقعيت هاي زندگي در امان باشد، مثلا در خانواده اي که پدر و مادر نسبت به هم خشونت ابراز مي کنند و بچه کاري از دستش بر نمي آيد، ممکن است براي اينکه از اين واقعيت تلخ به دور باشد به خود ارضايي افراطي پناه ببرد. تشخيص اعتياد جنسي و درمان آن از اين نظر اهميت دارد که معمولا نه تنها زندگي اجتماعي فرد مختل مي شود مانند اکثر اعتياد ها، بلکه ممکن است افراد ديگر هم در اين جريان آسيب روحي يا جسمي ببينند. مثلا کسي که اعتياد به مواد مخدر دارد در نهايت ممکن است به خودش آسيب بزند اما کسي که اعتياد جنسي دارد، براي فرونشاندن نيازش ممکن است کسي را مورد آزار و يا حتي تجاوز جنسي قرار بدهد و غيره. اعتياد هاي شايع جنسي که ما مي بينيم بيشتر اينها هستند: - خودارضايي (استمنا) يا Masturbation - رابطه جنسي کوتاه مدت با افراد متعدد به خصوص زنان خياباني. - اعتياد به سايت هاي سرگرمي بزرگسالان در اينترنت که غالبا با وسواس فکري و رفتاري به خودارضايي مرتبط است (معمولا 1 تا 2 ساعت در روز). - اعتياد به سايت هايي که تصاوير جنسي افراد زير سن قانوني را ارائه مي کنند که پيگرد قانوني هم براي استفاده کنندگان آن دارد. براي شناخت و درمان اعتياد بايد تمام زمينه هاي زندگي فرد را در نظر گرفت. اما ما از اين سئوال هاي اوليه براي تشخيص کمک مي گيريم: 1 - آيا هرگز پيش آمده که نخواهيد رفتار جنسي را بکنيد اما نتوانستيد خودتان را کنترل کنيد؟ (اين مسئله بايد در طول حداقل 6 ماه ادامه داشته باشد. اگر يکي دو بار اين حالت را داشته ايد دليل بر اعتياد جنسي نيست) 2 - آيا رفتار جنسي شما باعث مشکلات فردي (مثلا احساس بي قراري، گناه و شرم) يا مشکلات جدي مثل به هم خوردن رابطه تان با اشخاص ديگر شده؟ يا مشکل قانوني به خاطرش برايتان پيش آمده؟ از نظر شغلي برايتان مسئله اي ايجاد کرده، مثلا همکارتان متوجه رفتاري شده که بخواهد بخاطرش به شما تذکر بدهد و يا حتي اخراج شده باشيد؟ يا مسئله پزشکي برايتان پيش آمده مثل آسيب زدن به آلت تناسلي تان و يا مبتلا شدن به بيماري هاي مقاربتي و يا حاملگي هاي ناخواسته براي خانم ها؟ 3 - آيا هرگز رفتار جنسي را به طور مکرر انجام داده ايد که احساس کرديد بايد از همه مخفي باشد و يا به شدت از انجام آن احساس حقارت و شرمندگي کرده ايد؟ 4 - آيا هيچ وقت بخاطر اينکه مدت زيادي را صرف خيالبافي جنسي، خودارضايي و يا رفتارهاي جنسي ديگر مي کنيد احساس ناراحتي کرده ايد و يا مشکلي برايتان پيش آمده، مثلا سرزنش دوستان و يا افراد خانواده. 5 - هيچ وقت با خودتان فکر کرديد که ميل جنسي تان پيش از حد است؟ مثلا اگر خودارضايي و رابطه با همسرتان همه را با هم در نظربگيريم، آيا در طول زندگي تان زماني بوده که بيش از ? بار در هفته بخواهيد نياز جنسي تان را برآورده کنيد؟ آيا زماني بوده که اين حالت يعني ارضا شدن جنسي 7 بار يا بيشتر در هفته به مدت ? ماه ادامه پيدا کرده باشد؟ اگر پاسخ به دو سئوال از اين پرسش ها مثبت باشد مي توان تشخيص اعتياد جنسي را براي فرد داد. در بعضي اوقات هم افراد براي مسائل ديگر به ما مراجعه مي کنند و مثلا اينکه چرا ديگر برانگيختگي جنسي پيدا نمي کنند و از بودن با همسرشان لذت نمي برند. و يا آقا با مشکل نعوظ مراجعه مي کند و غيره که با گرفتن شرح حال متوجه مي شويم که اعتياد درمان نشده جنسي ريشه مسئله بوده. اين را هم اشاره کنم که که مسائل و مشکلات جنسي بسيار پيچيده هستند و مسائل فرهنگي و خانوادگي و اجتماعي و غيره در ايجاد و شکل دهي به آنها بسيار موثرند، بنابراين با شنيدن اين برنامه تصور نکنيد که اعتياد جنسي داريد. اگر خيلي نگران هستيد مي تواند براي يک مشاوره اوليه پيش متخصص برويد اما اگر علائم ذکر شده را به مدت 6 ماه يا بيشترو بصورت پيوسته نداشتيد مي توانيد با کمي اراده سبک زندگي تان را به سمتي که مي خواهيد تغيير بدهيد. ما معمولا فرد را براي گرفتن شرح حال اوليه براي يک مدت تنها مي بينيم، که فرد راحت بتواند حرفش را بزند و با توجه به شرايط از همسرش هم دعوت مي کنيم که در جلسات شرکت کند.
درماني که ما ارائه مي کنيم با تمرين هاي فکري و شناختي و رفتاري است. اعتقاد اين تئوري بر اين است که از زماني که فرد مي خواهد دست به يک رفتار بزند تا زماني که آن را واقعا انجام بدهد مراحل مختلفي را طي مي کند که از يک مرحله اي به بعد ديگر راه بازگشتي نيست. ما روان درمانگران جنسي که از ديد شناختي و رفتاري مشکلات را مورد تشخيص و درمان قرار مي دهيم: اول به فرد کمک مي کنيم تا متوجه بشود چرا اين رفتار را انجام مي دهد و بعد در شناسايي مراحلي که فرد تا انجام اين محل دارد کمکش مي کنيم و وقتي فرد اين مراحل را شناخت، پيش از اينکه به مرحله غيرقابل برگشت برسد ميتواند رفتار را کنترل کند. مرحله بعدي اين است که اين موقعيت را حفظ کند يعني مرحله ترک را دائمي کند و ديگر به آن رفتار برنگردد. در تمامي مراحل، شرکت در گروه هاي حمايتي خيلي موثر است و به شدت توصيه مي شود. اينکه افرادي که مسائل مشابه دارند با هم مي نشينند و صحبت مي کنند و به هم کمک مي کنند که شناخت بهتري نسبت به قضيه اعتياد پيدا کنند و اين دوران را با قدرت بيشتري سپري کنند. اين گروه ها اولين بار براي افرادي که مي خواستند مصرف الکل را ترک کنند در آمريکا شکل گرفت به اسم گروه هاي AA (چيزي معادل معتادان گمنام Alcohol Anonymous) و بعدها براي اعتيادهاي ديگر هم به کار گرفته شد و مثلا در مورد اعتياد جنسي گروه هاي (Sexual Anonymous(SA چون بسيار مفيد بود ادامه پيدا کرد. عواملي که درمان را دشوار مي کند معمولا اينها هستند: - هرچه سن شروع اعتياد جنسي کم تر باشد درمان آن در سنين بالاتر دشوارتر خواهد بود. - هرچه تعداد دفعات انجام رفتار اعتياد گونه بيشتر باشد درمان سخت تر است مثلا کسي که هفته اي 7 بار خودارضايي مرضي دارد راحت تر درمان مي شود تا کسي که روزي 6 بار اين تجربه را دارد. - استفاده همزمان از الکل و مواد مخدر و يا محرک و روان گردان. و در نهايت اگر فردي عمل را انجام مي دهد اما احساس پشيماني يا گناه نمي کند معمولا درمانش طولاني تر است چون اول بايد به مرحله اي برگردد که کارش را به عنوان عملي ناپسند قبول کند که معمولا با شوک همراه است و بعد مراحل بعدي درمان انجام شود. عواملي که به ترک فرد کمک مي کند: - داشتن کار و محل درآمد ثابت. - بودن در يک رابطه عاطفي و جنسي ثابت مثلا براي کسي که متاهل است ترک اعتياد جنسي آسان تر از فردي است که مجرد است. - داشتن حلقه اجتماعي و عاطفي براي حمايت کردن از او. - اگر فرد امکان اين را داشته باشد که هيجانات جنسي اش را از راه هاي سالم تر تخليه کند زودتر به درمان پاسخ مي دهد چون روش هاي جايگزين براي تخليه احساسات جنسي اش دارد.

...............................................................................................